Bất cập trong thu mua mía nguyên liệu

Tư thương tranh mua mía nguyên liệu

Vụ mía năm 2023 - 2024, toàn tỉnh trồng hơn 2.006 ha, tập trung tại 3 huyện Quảng Hòa, Trùng Khánh, Thạch An, trong đó, địa bàn Quảng Hòa chiếm trên 96% diện tích. Có 3.959 hộ dân trồng mía ký hợp đồng với Công ty cổ phần Mía đường Cao Bằng. Công ty cổ phần Mía đường Cao Bằng đầu tư hơn 13 tỷ đồng hỗ trợ cung ứng giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật theo phương thức chậm trả; tạo điều kiện thuận lợi cho nông dân phát triển sản xuất. Công ty xây dựng kế hoạch, sắp xếp, phân bổ số lượng đốn chặt cho từng địa bàn cụ thể, vận chuyển mía nguyên liệu kịp thời, đáp ứng dây chuyền sản xuất. Niêm yết công khai giá thu mua mía nguyên liệu và mía giống điều chỉnh tăng thêm hơn 80 đồng/kg mỗi loại gửi UBND các xã, thị trấn và các hộ trồng mía nguyên liệu. Cụ thể, giá thu mua tại ruộng loại A 1.300 đồng/kg, loại B 1.230 đồng/kg, loại C 1.150 đồng/kg; giá thu mua tại Công ty loại A 1.390 đồng/kg, loại B 1.320 đồng/kg, loại C 1.240 đồng/kg.

Theo kế hoạch tháng 11/2023, Công ty Mía đường chính thức bước vào vụ ép 2023 - 2024. Với công suất 1.800 tấn/ngày, từ những vùng nguyên liệu mía được quy hoạch trước đó, ông Nông Văn Thuyết, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty tin tưởng sẽ đủ nguyên liệu để vận hành trong quá trình sản xuất. Sau ngày khởi động vụ ép, qua kiểm tra tình hình thực tế, Công ty phát hiện một số diện tích mía thuộc vùng nguyên liệu của Công ty bị một số tư thương thu mua và xuất khẩu sang Trung Quốc. Theo ông Thuyết, việc này không chỉ gây thất thoát vốn của Công ty vì trước đó đã đầu tư cho người dân ở vùng nguyên liệu, mà còn làm ảnh hưởng đến sản lượng ép của Công ty trong suốt quá trình vận hành. Để hỗ trợ nông dân trồng mía nguyên liệu, hằng năm, Công ty đầu tư 3 - 4 triệu đồng cho mỗi hộ, đầu tư giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và đầu tư đường nội đồng cho các xã vùng nguyên liệu. Tuy nhiên, đến kỳ thu hoạch, tư thương đưa ra giá thu mua chênh lệch hơn so với giá Công ty chỉ từ 10 - 20 đồng/kg nên một số người dân trong vùng nguyên liệu không thực hiện đúng cam kết hợp đồng và bán sản phẩm cho tư thương. 

Theo kế hoạch, vụ ép năm 2023 - 2024, Công ty sẽ thu mua 130.000 tấn mía nguyên liệu để đáp ứng công suất ép 1.800 tấn mía/ngày. Đến thời điểm này, Công ty mới thu mua khoảng 25% mía trong vùng nguyên liệu (tương đương 34.000 tấn mía). Do thiếu nguyên liệu, Công ty chỉ vận hành dây chuyền sản xuất với công suất 1.600 tấn mía/ngày. Nguyên nhân chính là hiện nay, lượng mía xuất khẩu sang Trung Quốc trung bình từ 400 - 500 tấn/ngày. Qua quan sát thực tế, hiện nay tại các địa bàn của thị trấn Hòa Thuận và xã Hạnh Phúc (Quảng Hòa) có đến 6 địa điểm của 6 tổ chức, cá nhân đang thu mua mía nguyên liệu công khai nhưng vẫn vắng bóng các cơ quan chức năng đến kiểm tra, giám sát, ngăn chặn. 

Đâu là nguyên nhân? 

Chúng tôi đến một số vùng nguyên liệu mía tại xã Hạnh Phúc, thị trấn Hòa Thuận (Quảng Hòa), tại đây một số công ty, hợp tác xã ngang nhiên và công khai, đặt biển, địa điểm thu mua mía  thậm chí thu mua sản phẩm mía của nông dân sát ngay gần nhà máy. Điển hình tại tổ dân phố Hưng Long, thị trấn Tà Lùng, Công ty TNHH một thành viên máy và dịch vụ nông nghiệp Sơn Hà đặt trạm cân và thu mua mía; tại tổ dân phố 1, thị trấn Hòa Thuận, Hợp tác xã nông - lâm nghiệp Phục Hòa cũng tổ chức cho các loại phương tiện như công nông, xe đầu kéo để vận chuyển mía; tại các xóm Bản Tin - Lũng Tao, Lũng Luông, xã Hạnh Phúc… một số người dân đốn chặt mía vận chuyển đến các trạm cân bán mía cho một số tư thương, doanh nghiệp khác. Trao đổi với một số người dân, thừa nhận trước đó họ đã nhận đầu tư từ Công ty, nhưng khi có người trả giá cao hơn họ sẵn sàng bán. Ngoài ra, các tư thương lại cho phương tiện vào tận ruộng để thu mua, người dân không phải chờ lâu nên họ quyết định bán sớm.

Phó Chủ tịch UBND thị trấn Hòa Thuận Lâm Văn Đường cho biết: Từ trước đến nay, cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương luôn coi cây mía là cây trồng mũi nhọn, chủ lực trong phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Thị trấn thành lập Ban Chỉ đạo trồng mía, tổ chức phổ biến, quán triệt nhân dân thực hiện tốt công tác đầu tư chăm sóc mía và bán sản phẩm theo đúng hợp đồng cam kết với nhà máy. Hiện nay, trên địa bàn thị trấn có một số hộ dân lén lút bán mía cho tư thương và các đơn vị ngoài Công ty. Để hạn chế tình trạng trên, thị trấn ban hành công văn chỉ đạo các xóm, tổ dân phố theo dõi, nắm bắt tình hình; tổ chức tuyên truyền, vận động người dân thực hiện tốt các nội dung cam kết trong hợp đồng; phối hợp với các cơ quan chức năng rà soát những địa điểm tư thương đang thu mua mía trong vùng nguyên liệu của Công ty. 

Cần có biện pháp ngăn chặn hữu hiệu

Để chấm dứt tình trạng cạnh tranh không lành mạnh trong thu mua nguyên liệu mía, Công ty cổ phần Mía đường Cao Bằng đã có công văn về việc tăng cường hỗ trợ ngăn chặn tư thương tranh mua mía gửi các cơ quan chức năng, UBND các xã, thị trấn trên địa bàn huyện Quảng Hòa, UBND huyện Quảng Hòa cũng ban hành Công văn chỉ đạo UBND các xã, thị trấn, đơn vị chức năng về việc phối hợp ngăn chặn tư thương tranh mua mía trong vùng nguyên liệu của Công ty. 

Chỉ đạo UBND các xã, thị trấn tăng cường tuyên truyền đến các hộ dân trồng mía nguyên liệu thực hiện tuân thủ nghiêm túc theo hợp đồng đã ký với Công ty, không tự ý bán mía nguyên liệu cho các đối tượng, đơn vị, tư thương khác; có biện pháp ngăn chặn kịp thời, hiệu quả các trường hợp thu mua mía trong vùng nguyên liệu trên địa bàn mà không có kế hoạch liên kết sản xuất, đầu tư, tiêu thụ mía, không có hợp đồng liên kết sản xuất. Rà soát, thống kê các trạm cân, điểm thu mua mía nguyên liệu tự phát trên địa bàn. Các lực lượng chức năng như: Công an, Chi cục Hải quan Cửa khẩu Tà Lùng, Đồn Biên phòng Cửa khẩu Quốc tế Tà Lùng, Đội Quản lý thị trường số 2 phối hợp thực hiện các biện pháp quản lý, ngăn chặn, xử lý nghiêm tình trạng một số tư thương lợi dụng việc được phép xuất khẩu mía của huyện Hạ Lang qua Cửa khẩu Quốc tế Tà Lùng để tranh thu mua mía trong vùng mía nguyên liệu của Công ty cổ phần Mía đường Cao Bằng. 

Về tình trạng tranh thu mua mía của một số tổ chức, cá nhân, Phó Chủ tịch UBND huyện Quảng Hòa Hoàng Thị Hiếu cho biết: Để đảm bảo tính ổn định, bền vững trong sản xuất nông nghiệp, huyện chỉ đạo chính quyền địa phương cũng như các lực lượng chức năng liên quan tăng cường hỗ trợ quản lý việc thu mua mía nguyên liệu đối với các đơn vị không đầu tư trên địa bàn. Chỉ đạo UBND các xã, thị trấn trong vùng nguyên liệu tuyên truyền, vận động bà con trồng mía thực hiện nghiêm túc hợp đồng khi đã ký kết với công ty; chấm dứt việc khi thương lái trả giá cao hơn lại phá hợp đồng, bán mía cho tư thương gây bất ổn thị trường.