Bài 2: Cần sự chung tay vào cuộc của cả hệ thống chính trị

Nỗ lực đẩy lùi vấn nạn

Thông qua các buổi tiếp xúc cử tri, các hoạt động khảo sát, giám sát...nhận thấy tình trạng TH&HNCHT ở đồng bào các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh còn diễn biến khá phức tạp, đại biểu HĐND tỉnh Nông Văn Phong, Phó Trưởng Ban Dân tộc HĐND tỉnh quan tâm, đặt câu hỏi cho Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Cao Bằng - Ông Bế Văn Hùng tại phiên chất vấn và trả lời chất vấn tại Kỳ họp thứ 6, HĐND tỉnh Cao Bằng khóa XVII, nhiệm kỳ 2021 - 2026: "Qua theo dõi tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trên địa bàn tỉnh ta qua các năm gần đây có chiều hướng gia tăng. Từ thực trạng trên, đề nghị chỉ rõ trách nhiệm của cơ quan, đơn vị có liên quan đồng thời có giải pháp gì để giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong thời gian tới?". Trả lời tại phiên chất vấn, ông Bế Văn Hùng đã báo cáo khái quát thưc trạng TH&HNCHT, những khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện các chương trình, đề án nhằm giảm thiểu vấn nạn này đồng thời nhấn mạnh: TH&HNCHT là hủ tục lạc hậu gây ra những hệ lụy nghiêm trọng, đấu tranh bài trừ tệ nạn TH&HNCHT là nhiệm vụ vừa cấp bách vừa lâu dài của toàn Đảng, toàn dân, của cả hệ thống chính trị. Theo ý kiến của tôi, việc nâng cao nhận thức cho người dân nơi đây vẫn là giải pháp quan trọng, để làm được điều đó cần tăng cường hơn nữa công tác tuyên truyền vận động; tăng cường vai trò lãnh đạo quản lý của cấp ủy, chính quyền địa phương, các tổ chức chính trị - xã hội phải thực sự vào cuộc...

Với mục tiêu đề ra đến năm 2025 cơ bản ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, tỉnh Cao Bằng đã triển khai nhiều giải pháp thiết thực nhằm thay đổi nhận thức, hành vi, trách nhiệm của người dân vùng đồng bào DTTS tại địa phương và đạt được một số kết quả nhất định: Giai đoạn 2021 - 2023: toàn tỉnh có 666 cặp tảo hôn chiếm tỷ lệ 32,3%; giảm 731 cặp so với giai đoạn 2015 - 2020; có 310 cặp tảo hôn 01 người, 356 cặp tảo hôn cả 02 người). Về hôn nhân cận huyết thống: giai đoạn 2021 - 2023: toàn tỉnh có 6 cặp tảo hôn chiếm tỷ lệ 18,8%, giảm 20 cặp so với giai đoạn 2015 - 2020...

Ngoài ra, các cấp Hội tổ chức các hoạt động truyền thông phòng chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết; Luật phòng chống bạo lực gia đình tập trung tại các xã xảy ra các trường hợp về tảo hôn, hôn nhân cận huyết. Tổ chức tuyên truyền lồng ghép vào nội dung sinh hoạt câu lạc bộ, các mô hình, tổ chức các hội thi, hội diễn...Đồng thời phối hợp với Phòng Giáo dục & Đào tạo chỉ đạo các trường THCS, THPT đưa nội dung giáo dục giới tính và tuyên truyền sức khỏe sinh sản vị thành niên, phòng chống tảo hôn vào chương trình, nội dung giảng dạy của bộ môn Giáo dục công dân, các giờ học ngoại khóa, các buổi chào cờ đầu tuần...để tuyên truyền, quán triệt về công tác phòng chống tảo hôn và sức khoẻ sinh sản tuổi vị thành niên đến toàn thể học sinh. Đồng thời, tăng cường công tác tuyên truyền, vận động kết hợp giáo dục, định hướng nghề nghiệp. Qua đó, nâng cao ý thức, trách nhiệm của bản thân đối với gia đình, xã hội trong việc tuân thủ pháp luật; chú trọng tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật trong hệ thống các trường học (THCS, THPT) trên địa bàn.

Chia sẻ về biện pháp phòng chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống với trẻ vị thành niên, thanh niên trên địa bàn tỉnh, lãnh đạo Chi cục DS-KHHGĐ tỉnh cho biết, Chi cục phối hợp với Sở GD&ĐT tỉnh đưa nội dung giáo dục dân số, giới, giới tính, bình đẳng giới và kiến thức chăm sóc SKSS cho học sinh khối các trường THCS, THPT; trường chuyên nghiệp, trường nghề trên địa bàn toàn tỉnh dưới nhiều hình thức phong phú như: Hội thi, Tọa đàm, Rung chuông vàng, nói chuyên chuyên đề, sinh hoạt ngoại khóa tích hợp trong các tiết học…

Ngành Y tế cũng đã phối hợp với Sở GD&ĐT tỉnh tổ chức các hoạt động truyền thống, ngoại khóa, lồng ghép về công tác dân số, chăm sóc sức khỏe sinh sản, TH&HNCHT tại các trường học THCS, THPT với các nội dung phong phú, bằng nhiều hình thức, cung cấp những kiến thức cơ bản tác hại và ảnh hưởng của việc tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống…

Bà Đàm Thị Trung Thu, Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Cao Bằng chia sẻ: Cùng với công tác dạy và học, những năm qua, các cơ sở giáo dục trên địa bàn tỉnh quan tâm tới việc tuyên truyền, phổ biến nâng cao nhận thức cho học sinh về vấn đề chăm sóc sức khỏe sinh sản; hệ lụy của nạn tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống; phòng, chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Các trường học không ngừng đổi mới hình thức tuyên truyền với nhiều cách làm phong phú, sáng tạo như: sân khấu hóa, thi vẽ tranh, hình ảnh trực quan, sinh động, phát tờ rơi, thông qua mạng xã hội, tập huấn kỹ năng truyền thông về giảm thiểu tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống…

Ghi nhận tại Trường Phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh, cô giáo Phạm Minh Hương, Phó Hiệu trưởng cho biết: Nhà trường thường xuyên tăng cường công tác tuyên truyền đặc biệt là vào các buổi thứ 2 đầu tuần và các buổi họp phụ huynh, lồng ghép nội dung tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức của học sinh cũng như phụ huynh trong công tác phòng chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết. Nhờ đó mà vấn đề tảo hôn và hôn nhân cận huyết trong những năm trở lại đây đã không còn xảy ra…

Cần các giải pháp đồng bộ và quyết liệt

Nhằm giảm thiểu tình trạng TH&HNCHT vùng đồng bào dân DTTS và miền núi, tỉnh Cao Bằng đã và đang triển khai, duy trì nhiều mô hình điểm với những mục tiêu, tiêu chí và giải pháp cụ thể. Thực hiện các nội dung trong Tiểu dự án 2, Dự án 9 về giảm thiểu tình trạng TH&HNCHT vùng đồng bào DTTS và miền núi, từ đầu năm 2023 đến nay, Ban Dân tộc tỉnh đã tổ chức, triển khai nhiều hoạt động thiết thực. Đặc biệt, đã tổ chức ra mắt và hướng dẫn triển khai thực hiện các hoạt động thuộc các mô hình điểm giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống được UBND tỉnh phê duyệt; theo quyết định này, nhằm giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống vùng đồng bào DTTS và miền núi tỉnh Cao Bằng giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I: từ năm 2021 đến năm 2025, tỉnh tiếp tục duy trì 7 mô hình giai đoạn 2015 - 2020 và xây dựng thêm 26 mô hình tại các xã/huyện/trường có tỷ lệ tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống cao...Đơn cử như hoạt động xây dựng, triển khai thực hiện mô hình điểm tại xã Bình Lãng (huyện Hà Quảng) từ năm 2015 đến 2020 giảm từ 7 cặp tảo hôn xuống còn 1 cặp, tư vấn can thiệp 1 cặp tảo hôn chưa sinh con và tiếp tục đi học phổ thông; 06 huyện còn lại trong 2 năm thực hiện mô hình điểm tình trạng tảo hôn giảm rõ rệt, đến nay không còn kết hôn cận huyết thống.
 

Ông Vương Văn Nguyên, Phó Chủ tịch UBND xã Quang Vinh (huyện Trùng Khánh) vui mừng chia sẻ với chúng tôi: Từng là địa bàn diễn ra nạn TH&HNCHT khá phổ biến, nhưng tới nay, vấn nạn này đã cơ bản chấm dứt tại xã Quang Vinh. Năm 2016, xã Quang Vinh được Ban Dân tộc tỉnh, huyện lựa chọn xây dựng mô hình điểm về tuyên truyền TH&HNCHT, theo đó cấp ủy, chính quyền xã thành lập 2 tổ tuyên truyền viên cấp xã, phụ trách chỉ đạo trực tiếp các tổ tuyên truyền viên cấp xóm, thành lập 8 tổ tuyên truyền cấp xóm tại 8 xóm. Đây là lực lượng nòng cốt triển khai các nội dung của Đề án tại cơ sở. Các tổ tuyên truyền gồm những người có uy tín, am hiểu phong tục, tập quán của đồng bào dân tộc thiểu số, gần gũi, dễ tiếp cận các đối tượng có nguy cơ cao về TH&HNCHT, trực tiếp nắm tình hình TH&HNCHT, khảo sát nhu cầu của người dân, học sinh về nội dung trọng tâm cần tư vấn, tuyên truyền, vận động nhân dân, học sinh...; thường xuyên rút kinh nghiệm, điều chỉnh công tác tư vấn phù hợp với nhận thức của người dân.

Trong khuôn khổ chuyên đề giám sát nêu trên, Ban Dân tộc HĐND tỉnh đã có buổi làm việc với Ban Dân tộc tỉnh và các sở, ban, ngành liên quan. Các đại biểu đề nghị cần đa dạng hóa nội dung, hình thức tuyên truyền về giới tính; tác hại, hệ lụy của tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong thanh-thiếu niên. Mặt khác, phát huy vai trò nêu gương của cán bộ, công chức, viên chức cấp xã nhằm giảm thiểu tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống; đồng thời, xử lý kịp thời, linh hoạt các trường hợp vi phạm...

Làm việc với Đoàn giám sát, ông Nông Văn Lương, Phó Chủ tịch UBND huyện Bảo Lâm nhìn nhận: TH&HNCHT mang lại hậu quả nặng nề, ảnh hưởng nghiêm trọng đến giống nòi, chất lượng nguồn nhân lực vùng dân tộc thiểu số. Chính bản thân các em khi kết hôn sớm, kết hôn cận huyết thống sẽ là nạn nhân của thất học, không có việc làm, nghèo đói và bệnh tật. Thực trạng tảo hôn vẫn còn diễn ra trên địa bàn huyện và không còn xa lạ với người dân địa phương. Do đó, để thay đổi nhận thức cho người dân, xóa bỏ những tập tục lạc hậu trên địa bàn huyện không phải một sớm một chiều, cần phải có thời gian và sự đồng lòng, chung tay gắng sức của toàn xã hội.

Bà Đặng Thị Duyên, Phó Trưởng Ban Dân vận tỉnh băn khoăn: “Nhiều nơi có tỷ lệ gia đình văn hóa cao, trong khi tỷ lệ tảo hôn cũng… cao. Như vậy, khi bình xét gia đình văn hóa đã đưa vấn đề này vào hay chưa, vì đây là hành vi vi phạm pháp luật”. Theo bà Duyên, thực trạng trên cũng cho thấy việc thực hiện hương ước, quy ước ở cơ sở chưa hiệu quả, thời gian tới phải quan tâm hơn. Trong khi đó, ông Hoàng Văn Thường, Chủ tịch HĐND huyện Quảng Hòa đề xuất nghiên cứu kỹ khi áp dụng xử phạt vi phạm hành chính đối với các trường hợp tảo hôn. Theo ông Thường: “Xử phạt chỉ mang tính răn đe, tuyên truyền mới là giải pháp lâu dài”.

Liên quan đến các giải pháp nhằm nỗ lực kéo giảm tình trạng tảo hôn trên địa bàn tỉnh, Ông Bàn Qúy Sơn-Ủy viên Thường trực HĐND tỉnh, Trưởng Ban Dân tộc HĐND tỉnh, Trưởng đoàn giám sát cho rằng: Cần tăng cường hơn nữa sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy Đảng, Chính quyền địa phương đối với công tác dân tộc trên địa bàn tỉnh và có những giải pháp quyết liệt hơn nữa từ nhiều phía. Cụ thể, cần phân công nhiệm vụ rõ ràng đối với các ban, ngành, hội, đoàn thể; hệ thống chính trị xóm, làng cần chủ động, kịp thời nắm bắt, xử lý khi tảo hôn xảy ra. Trưởng đoàn giám sát cũng đề nghị đưa các quy định của pháp luật về giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống vào hương ước, quy ước của xóm, làng; nhân rộng và nâng cao hiệu quả mô hình điểm; ưu tiên tổ chức diễn đàn giáo dục giới tính và rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh tại các trường THCS, THPT và các trường Dân tộc nội trú. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường và phụ huynh trong quản lý học sinh; thường xuyên theo dõi, nắm bắt tâm tư, tình cảm, tư vấn tâm sinh lý cho các em.

Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp, các tổ chức chính trị-xã hội, già làng, trưởng thôn, người có uy tín, hòa giải viên, cộng tác viên dân số làm tốt công tác tuyên truyền, vận động người dân chấp hành và thực hiện pháp luật về hôn nhân và gia đình. Thường xuyên kiểm tra, sơ kết, tổng kết kịp thời để đánh giá tình hình sát đúng gắn với quan tâm bố trí kinh phí hợp lý cho công tác này.

Tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống là một trong những nguyên nhân tác động không nhỏ đến cuộc vận động xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh. Đấu tranh bài trừ nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống là nhiệm vụ vừa cấp bách, vừa lâu dài của cả hệ thống chính trị. Vì vậy, rất cần sự quan tâm, chỉ đạo thực hiện sát sao của các ngành, các cấp, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị để trong thời gian tới để tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trên địa bàn các tỉnh Cao Bằng dần được đẩy lùi, nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.