CHUYỂN ĐỔI SỐ CẤP XÃ Ở CAO BẰNG: BƯỚC TIẾN RÕ NÉT, ĐIỂM NGHẼN VÀ YÊU CẦU ĐỔI MỚI

Hiện nay, hạ tầng cáp quang được phủ 100% xã, phường; trên 90% thôn, xóm có sóng di động; 33 trạm 5G được đưa vào vận hành. 100% cơ quan nhà nước cấp xã sử dụng chữ ký số, xử lý văn bản điện tử; 134 thủ tục hành chính được cung cấp dịch vụ công trực tuyến toàn trình. Đặc biệt, 1.349 tổ công nghệ số cộng đồng với hơn 11.300 thành viên đã trở thành “cầu nối” giữa công nghệ và người dân. Nhờ đó, tỷ lệ nộp hồ sơ trực tuyến ở nhiều nơi tăng mạnh... Những con số ấy cho thấy chuyển đổi số không còn là khẩu hiệu, đã thực sự lan tỏa đến đời sống xã hội, đạt được bước tiến trên cả ba trụ cột: chính quyền số, kinh tế số và xã hội số.

Chính quyền số đã từng bước thay đổi phương thức phục vụ người dân. Tỷ lệ xử lý hồ sơ công việc trên môi trường mạng đạt 85%. Các hệ thống: giải quyết thủ tục hành chính, quản lý văn bản, nền tảng Công dân số Cao Bằng… vận hành ổn định, giúp rút ngắn thời gian giải quyết công việc và tăng tính minh bạch. Nhờ số hóa hồ sơ và tích hợp dữ liệu, mức độ hài lòng của người dân, doanh nghiệp đạt 95%. Đây là chỉ dấu quan trọng cho thấy chất lượng hành chính công đang chuyển hướng từ “quản lý” sang “phục vụ”.

Kinh tế số, mặc dù xuất phát điểm thấp, nhưng kinh tế số của tỉnh đã có những thay đổi đáng kể, theo thống kế hiện nay 100% doanh nghiệp nhỏ và vừa dùng mã QR thanh toán; hơn 700 sản phẩm đặc sản, OCOP được bán trên các sàn thương mại điện tử. Một số xã hình thành mô hình “chợ 4.0”, điểm giới thiệu sản phẩm gắn với thanh toán không dùng tiền mặt... Những bước tiến này tuy chưa lớn nhưng đã mở ra hướng tiếp cận mới cho nông nghiệp và thương mại vùng cao.

Xã hội số, kỹ năng số đã có sự lan tỏa, tỷ lệ người dân từ 15 tuổi trở lên có tài khoản ngân hàng đạt 80%; tỷ lệ học sinh có học bạ điện tử đạt 95%; 97% người dân có hồ sơ sức khỏe điện tử. Các lớp tập huấn kỹ năng số được tổ chức đều đặn, giúp chuyển đổi số trở thành công cụ hữu ích trong đời sống hằng ngày của người dân.

Đó là những kết quả rất đáng ghi nhận, nhưng thực tế chuyển đổi số cấp xã hiện nay cũng bộc lộ nhiều hạn chế cần được nhận diện rõ ràng và sớm khắc phục. Toàn tỉnh vẫn còn 138 thôn, xóm “trắng sóng” hoặc sóng yếu; trong đó 29 xóm chưa có điện. Đây là rào cản lớn nhất đối với chuyển đổi số ở vùng sâu, vùng xa. Khi hạ tầng không đảm bảo, mọi nỗ lực xây dựng nền tảng số đều khó phát huy hiệu quả. Chuyển đổi số chưa đi vào thói quen, nhiều cán bộ vẫn làm việc qua ứng dụng cá nhân; người dân nhiều nơi vẫn ngại nộp hồ sơ trực tuyến, quen sử dụng giấy tờ. Điều này cho thấy chuyển đổi số không chỉ là bài toán kỹ thuật mà là vấn đề thay đổi hành vi và phương thức làm việc. Nhân lực công nghệ thông tin thiếu trầm trọng. 100% xã, phường chưa có cán bộ công nghệ thông tin (CNTT) chuyên trách. Phần lớn cán bộ kiêm nhiệm, thiếu kỹ năng chuyên sâu. Nhiều tổ công nghệ số cộng đồng hoạt động chưa đồng đều, thiếu công cụ hỗ trợ. Đây là điểm nghẽn mang tính cấu trúc, nếu không giải quyết triệt để thì khó có thể tiến xa. Dữ liệu số chưa đồng bộ, đặc biệt trong lĩnh vực đất đai. Việc thiếu dữ liệu đồng bộ khiến dịch vụ công trực tuyến chưa phát huy hết tác dụng, người dân vẫn phải bổ sung hồ sơ giấy. Kinh tế số ở nông thôn phát triển chưa tương xứng tiềm năng. Nhiều doanh nghiệp nhỏ, hộ kinh doanh còn dè dặt trong ứng dụng công nghệ. Mô hình kinh tế số chủ yếu tập trung ở khâu tiêu thụ chứ chưa lan sang sản xuất, nông nghiệp thông minh, logistics hay du lịch.

Để chuyển đổi số cấp xã trong giai đoạn tới được tốt, phát huy hiệu quả, thiết nghĩ cần có tư duy và cách làm mới, tránh giàn trải, cần tập trung vào các điểm nghẽn trọng yếu. Đó là: Chuyển trọng tâm từ “triển khai nền tảng” sang “thay đổi phương thức phục vụ”. Mục tiêu không chỉ là có nền tảng số, mà là người dân không phải mang hồ sơ giấy đến UBND xã; cán bộ làm việc theo quy trình điện tử, đúng chuẩn, không ứng dụng tùy tiện; mọi giấy tờ được số hóa và tái sử dụng. Ưu tiên giải quyết vùng lõm sóng, bảo đảm hạ tầng căn bản, Tỉnh cần huy động doanh nghiệp viễn thông mở rộng vùng phủ sóng; ưu tiên vốn cho xã đặc biệt khó khăn; hỗ trợ người dân trong mua sắm thiết bị thông minh... khi hạ tầng được đảm bảo, chuyển đổi số mới có ý nghĩa và thực hiện tốt. Cần xây dựng chính sách thu hút nhân lực CNTT về cơ sở, bố trí biên chế CNTT cấp xã; có chính sách đãi ngộ hoặc phụ cấp công vụ đặc thù; tăng cường đào tạo lại, bồi dưỡng chuyên sâu cho cán bộ hiện có... đảm bảo nhân lực là chìa khóa của mọi chương trình chuyển đổi số. Sớm hoàn thiện hệ thống dữ liệu số, nhất là đất đai, rà soát, phân loại, chuẩn hóa dữ liệu; đẩy nhanh tiến độ số hóa hồ sơ hành chính cũ; liên thông dữ liệu từ tỉnh đến xã theo tiêu chuẩn thống nhất... Đây là nền tảng quan trọng của các dịch vụ công trong tương lai. Cao Bằng có tiềm năng lớn về sản phẩm nông nghiệp bản địa, du lịch cộng đồng, biên mậu. Để kinh tế số phát triển bền vững, cần đẩy mạnh nhân rộng mô hình chợ 4.0, hỗ trợ nông dân bán hàng qua sàn thương mại điện tử, ứng dụng truy xuất nguồn gốc, thanh toán số trong chuỗi sản xuất, cung ứng...

Chuyển đổi số không phải cuộc chạy đua về công nghệ, mà là sự thay đổi sâu sắc trong cách chính quyền phục vụ nhân dân. Cao Bằng đã có nhiều bước tiến, nhưng để chuyển đổi số trở thành động lực phát triển trong giai đoạn mới, cần có quyết tâm chính trị mạnh mẽ hơn, chính sách tập trung, trúng vào điểm nghẽn. cần có đội ngũ cán bộ đủ làm chủ công nghệ và người dân thực sự trở thành trung tâm và đối tượng hưởng lợi. Chỉ khi chuyển đổi số thực sự đi vào đời sống, rút ngắn khoảng cách vùng miền và nâng cao chất lượng phục vụ, thì mục tiêu xây dựng chính quyền số, xã hội số mới trở thành hiện thực.